Niets zo rustgevend als in de aarde wroeten. Tuinieren werkt therapeutisch, onder andere tegen stress. Op de divan bij de prei en de Oost-Indische kers.
In Zuid Europa zijn ze allang bekend met de heilzame werking van tuinieren. Moestuinen zijn een traditie waarin de Italiaanse of Spaanse passie voor slow en biologisch voedsel gevierd wordt. Een Spaanse vriend bracht me ooit de volgende wijsheid bij: wil je een paar uur gelukkig zijn, wordt dan een keer goed dronken! Wil je een paar jaar gelukkig zijn, trouw dan met een mooie vrouw. Maar wil je een leven lang gelukkig zijn, neem dan een tuin. Natuurlijk hadden wij hier in het hectische Nederland ook wel het gezonde vermoeden dat bezig zijn in de natuur goed voor je is, maar inmiddels is dat ook bewezen door omgevingspsychologe Agnes van de Berg.
Van den Berg deed bij ALTERRA Wageningen, een kennisinstituut voor de groene leefomgeving, onderzoek naar de invloed van tuinieren op stress. Het experiment vond plaats onder dertig leden van de volkstuinvereniging Amstelglorie. Eerst werd de spanning bij de tuinders opgewekt door ze een stressvolle computertaak uit te laten voeren. Daarna ging de helft van de tuinders een half uur buiten aan de slag in de eigen volkstuin, de andere helft mocht binnen in het eigen huisje lezen in niet-groene tijdschriften. Metingen van het cortisolgehalte in het speeksel wezen uit dat de hoeveelheid stresshormoon bij de schoffelaars veel sterker was afgenomen dan bij de lezers.
Nepbegonia’s
Door het raam naar iets groens kijken kan al een positief effect op je stemming hebben, concludeerde Agnes van den Berg uit ander onderzoek. Dat is dan ook de reden dat ze zelf nepbegonia’s voor haar raam heeft staan. Die hebben hetzelfde heilzame effect als echte begonia’s. Dat de natuur een rustgevende werking heeft, is heel aannemelijk. Maar dat zelfs het kijken naar een foto van een boom al een stressverlagende werking heeft, is toch op zijn minst verrassend. July Koster is gespecialiseerd stresscoach en tuintherapeute. Haar eigen ervaringen zijn vergelijkbaar met het onderzoek van Agnes van den Berg. July heeft een moestuin in Muiden, een prachtige stille plek achter de dijk bij het IJmeer. ‘Als ik hier het volkstuinencomplex op kom rijden, dan voel ik me al goed. Voor mijn hersenen is dat genoeg, ze weten dat deze plek mij gelukkig maakt en dat eerste signaal zorgt daar al voor. Dat verklaart voor mij ook waarom alleen het kijken naar groen al rustig maakt.’
Aardbeienstress
Goed nieuws in een tijd waarin we allemaal last lijken te hebben van de snelheid van het leven, van vooral met je hoofd bezig zijn en van stress. Eenvoudigweg mindfullness toepassen in het leven is niet zo gemakkelijk als het misschien klinkt. En niet iedereen heeft zin in yoga of meditatie. De natuur in dus, of tuinieren als therapeutisch middel. July Koster is er al lang van overtuigd. Volgens haar is niets zo effectief tegen stress dan met je blote handen wroeten in de aarde. Zo heeft ze al heel wat mensen geholpen. Vorig seizoen begeleidde ze een juriste die overspannen was en depressieve verschijnselen had. Na een ontslag liep ze vast. Door contact te maken met de aarde en de natuur, kwam haar gevoel weer terug, vertelt July. De stress zakte enorm. Juist door niet met haar hoofd bezig te zijn, kwamen er dingen naar boven. Toen het onkruid wieden in het aardbeienveld niet opschoot, en de stress langzaam weer opliep, moest er een keuze gemaakt worden. Om het niet af te maken of om het minder zorgvuldig te doen. Dat leidde tot het wezenlijke inzicht dat je altijd een keuze hebt. July werkt het liefst een heel seizoen met haar cliënten. Het groeiproces van zaaien tot oogsten werkt als metafoor voor het eigen innerlijke groeiproces. Daar waar je aandacht en energie in stopt, komt letterlijk tot bloei.
Scharrelen en lummelen
We zijn niet gemaakt om de hele dag binnen te zitten en naar een scherm te kijken, vindt July. Als we in een kamer zitten of naar een beeldschermen kijken, zijn we begrensd. Maar buiten zien we de lucht en kunnen we ons vrij voelen. Een tuin geeft je die ruimte. Daar kun je fysiek bezig zijn, scharrelen en lummelen. Het contact met de aarde, brengt je weer in contact met je eigen ware natuur. Met je handen in de aarde wroeten is goed voor lichaam en geest.
Ik zie de tuin als proeftuin voor het leven, zegt July. Ben je heel perfectionistisch, dan kom je jezelf tegen in een tuin. Je krijgt het onkruid wieden niet af, slakken vreten je plantjes op, door veel regen kun je niet op tijd zaaien. Het werkt gewoon niet. Je komt jezelf tegen en loslaten lijkt de enige remedie. Een andere treffende vergelijking die July maakt is die van ergernissen in het leven en onkruid. ‘Het begint met een sprietje, maar als je dat niet aanpakt, wordt het groter, het wortelt dieper en het wordt steeds moeilijker om het eruit te krijgen. Je ergernis wordt een obstakel, waar je energie door verliest en als je het laat versloffen neemt het jou uiteindelijk over. Net als de met onkruid overwoekerde tuin.’
De maakbaarheid wordt zo hoog geschat in deze tijd. Nu we een crisis hebben, begint dat wat te veranderen. In die zin leert de tuin ons ook een les. Je kunt niet alles controleren, vindt July ‘Er staan hier oude pruimenbomen die vaak veel pruimen dragen, maar soms heb je een seizoen geen fruit. Misschien was het te koud in het voorjaar of te nat toen de bijen hun werk moesten doen. Ook in het leven is het een illusie dat je alles naar je hand kan zetten. Dat inzicht is voor veel mensen al een enorme verademing.’
‘De natuur laat zich niet opjagen’
Bastiaan Ragas (40) is zanger, acteur, producent en auteur van een binnenkort te verschijnen boek met vaderverhalen.
Vader van een zoon (9) en drie dochters (4, 3 en 1 jaar oud).
Het gezin reist graag af naar het vakantiehuis in het oosten van het land, met de grote tuin met fruitbomen.
‘Maaien, onkruid wegtrekken, snoeien, hout zagen. Dat soort dingen doe ik graag. Ik heb gras in mijn tuin en veel bomen, appelbomen en perenbomen, die ik zelf geplant heb. Ik hou van tuinieren op zijn boers. Het hoeft allemaal niet zo gecultiveerd, het gaat mij om een plek buiten, in de natuur, waar ik lekker kan aanklooien. Nu ben ik met 26 verschillende projecten tegelijkertijd bezig, dus dat geeft genoeg onrust in mijn kop. Het liefst ben ik dan ieder weekend en in de vakanties in de tuin. Dat geeft rust. De stress gaat meteen omlaag. Alles moet tegenwoordig sneller, vooral in de stad, maar de natuur laat zich niet opjagen. Dat vind ik mooi: de seizoenen, het groeien van een boom, de hele donkere nachten. Stilte, ruimte en natuur zijn voor mij de grootste rijkdommen. Met de industrialisatie en verstedelijking is de mens van zijn pad geraakt. Wel weten hoe een Iphone werkt, maar niet het verschil zien tussen een eik of een els. Ik hou het bij een simpele telefoon en lekker tuinieren.’
‘Ik laat de stad achter me’
Gustaaf Reuchlin (44) is juridisch medewerker bij de gemeente Amsterdam.
Vader van een dochter van vijf.
Woont in Amsterdam vlakbij zijn siertuin op volkstuinencomplex Amstelglorie.
‘Dertien jaar geleden heb ik hier een tuintje weten te bemachtigen. Een beetje afhankelijk van het weer, gaan we er vaak na het werk en in het weekend naartoe. Als ik over de Amstel naar mijn tuin fiets, laat ik de stad letterlijk achter me liggen. En als ik daarna het complex op rij, heb ik al een vakantiegevoel. Ik kan hier lekker buiten zijn en iets van mezelf creëren. Het grasveld is speelterrein voor mijn dochter. Ik vermaak me met de planten, struiken en bomen. Met je tuin bezig zijn is een metafoor voor het echte leven: iets moois proberen vorm te geven. Het meest blij word ik van het uitkomen van de bloemen, zoals bij het Zeeuws knoopje of de akeleien. Maar ook gras maaien, snoeien en verplanten heeft een therapeutische werking. Net als het straatje schoonvegen. Op mijn werk ben ik vooral met mijn hoofd bezig, het is vaak hollen of stilstaan. In een tuin kun je de dingen niet sneller laten gaan. In mijn hoofd heb ik vaak het perfecte plaatje, maar in je tuin moet je dat niet willen. Er zijn veel dingen waar je geen invloed op hebt, zoals wat wel en niet aanslaat. Dat is mijn les in acceptatie.’
‘De tuin trekt zich niks van jou aan’
Paul Jansen (44) is Europees salesmanager bij RES Software in Den Bosch.
Vader van een zoon (10) en dochter (7) en woont net buiten het dorp Achterveld. Achter zijn huis liggen een grote siertuin, een moestuin en een boomgaard.
‘Zodra ik uit mijn werk kom en de tijd heb, loop ik de tuin in. Even kijken hoe alles erbij staat. Hier en daar wat wegtrekken,links en rechts wat water geven. Lekker buiten bezig zijn, dat is super ontspannend na een hele dag op kantoor. De moestuin doe ik samen met mijn schoonmoeder. Ik doe de ene helft en zij de andere, en samen houden we het geheel in de gaten. Het gaat mij meer om het uitproberen, dan om het zelfvoorzienend willen zijn. Zoals met de knoflook die ik in oktober in de grond stopte. In de sneeuw kwamen er al groene sprieten op en er weer later hadden we zoveel knoflook dat we uit konden delen. De kinderen vinden alleen het oogsten leuk. Wieden of de grond klaarmaken om te zaaien, daar hebben ze niks mee. Ik doe het allemaal graag water geven, snoeien, oogsten. Het meest spectaculair vind ik het verbouwen van pompoenen. De plantengroei is explosief en in de herfst heb je prachtige pompoenen. Een tuin groeit gewoon door en trekt zich niks van jou aan. Net als het weer. Wil je gaan wieden, en regent het de hele dag, dan gaat dat niet. Dingen willen bereiken, maar ook loslaten, het zit er allemaal in.